Thawhtan tlai Ina ka haw chu, thut pawh ka thut
hmain, ka fapa upa zawk chuan, 'Pa, naktukah a-
nutei te lovah ka feh dawn,' a lo ti nghal a. 'Tul lo,
a hahthlak, i chau lutuk ang,' ka ti a; a tang ve tlat.
Tan chhan pawh a nei tha, 'Aaaa, A-nu pawhin a
phal...' a ti a! Kei aia thuin a lo phalsak tawh si a,
ka phal leh phal lohvin awmzia a nei ta lo!
'Remna Ni' a ni a, Electric Department lam pawhin
Office chawlh chhuanlamin an 'line' siamthat hna
thawh nan an hmang a ni chek ang, power an rawn
supply lova, tih tur a vang ngang mai! Ka lehkhabu
lei thar - lehkhabu thar phei chu ni lem lo -
Ziakmite Chanchin chu ka chhiar a, ka chhiar zo
thak a. Ka fapa, kum 10 pawh la tling lo, a pian
atanga a vawikhatna atana a feh ve ta chu ka
ngaihtuah deuh reng mai.
Chawhnu tlang herah ka fapa feh a lo haw a, Berul,
Maian, Vaimim, Hmazil etc. te a rawn hawn a. A
Hmazil rawn hawn chu, 'Bawiha, hei hi engnge?' ka
ti a, a hming a hre lo! E khai! Ka fapain Hmazil a
hre hauh lo! tu thiam loh nge?
Kan naupan ve lai kha chuan Mizo naupang zingah
'tuai' kan tih ang chi kha kan hmusit thin. Khapdiau
leh zuanbak hmuh avanga ‘Awi’ dur dur thin te,
chemtum leh sairawkherh ngaina lo tlat te, tui
dungchhir leh kalchhet kal nuam ti miah lote kha
tuai kan ti thin. Tawlailir khalh ngam lote pawh kha
'tuai' zingah kan telh thin a, tuaingawt man ngam
loh ringawt pawh kha ‘tuai’ nihna hlawh theihna
khawp a tling. Tunlai hian, kan naupan laia 'tuai'
kan tih thin naupang ang kha Mizo mipa naupang
hi an ni ta deuh vek hial em ni le tih mai a awl.
Mizoram Cable TV lar LPS in 'Pro-Fight' a buatsaih
tir lam kha ka en zeuh zeuh a. Hmuhnawm loh fe
fe kha an tam lutuk a, thenkhat phei kha chu, 'Mizo
mipa si, heti em ema inhnek thiam lo hi a awm
theih a ni maw?' ka ti hial. Mizo naupang zingah
hian 'Mizo naupang' kan tih, pa hrek hrawk, thiam
loh nei lo, tih hreh nei lo, ram kal nuam ti, inbuan
leh inchai ti thang ang chi kha an vang ta hlein a
lang.
Kan changkan tawhzia hi sawi tham a tling. Kan
kawng te, kan khawlaite hian mi ram a la tluk lo tih
chu sawi a ngai lova, mah se khawvel hmasawnna
hian Zoram pawh a rawn hrut a. Khawvel
changkang zel milin kan pen vek thei lo chungin,
kan hawiher te, kan khawsakziate hi chuan khawvel
ke pen rualin ke a pen mek a. Chu chuan he Mizo
naupang hi a ti tuai zo ta a ni em?
Keiniho kha chuan sikul kai bakah kha chuan ram
kal te, tawlailir siam te, inrallemchan te,
inburchhevawm te, football pet te kha kan hna a ni
ber a. Ram kan kal a, thui deuh deuh lui dung kan
zawh a; tlangah kan lawn a, hnim kan bawheng a.
Khatianga kan tih thin khan, kan hriat lohvin kan
taksa a lo ti 'fit' a ni ang, kan dam lo ngai mang lo!
TV en tur pawh kan nei mumal lova, Independence
Day leh Republic Day vela en man awm lova
Cinema an chhuah thin kan ente kha a ni deuh mai.
Mit chhiatna khawpin lehkha kan chhiar peih bawk
si lova, kan rualpui, naupan laia tarmit vuah/bun
kha an awm mang lo.
Kan inkhel a. Ball kan nei tha ngai lova, football
tak tak phei kha chu kan pet phak tawh kha chu
chhe tak a ni deuh zel a; a hamna (tube) lamin a
perte pawh kha a na viau tawh thin. Mahse,
sertawk a ni emaw, saphing a ni emaw a dang
chuang lo, ke lawngin kan pet lawng lawng a, ngal
charin kan inpet chawrh chawrh a. Na tia kan ke
kan khai vaw vaw a, kan bai chai chai laite khan
hrehawm ti ve deuh thin mah ila, kha'ng khan
tawrhchhel min lo zirtir reng mai!
Tunlai naupangte hian khatiang kha an kal pel tawh
a. Mahni In chhung lumah, TV hmaah an thu a, ei
an duh tho si a, an thau ta leng luang hlawm! An
taksa hmanga infiamna kha nu leh pa lam pawhin
kan ngaihtuahpui ta lem lo a ang. Computer kan
leisak a, games kan dah a, an kap tek tek a, a nih
loh leh an kutzungtang hmangin an inkhelin an
intlansiak a. An taksa dang an sawizawi tam ta lo.
Chu chuan kan naupan laia 'tuai' kan tih mai thin
ang deuhah khan a chhuah ta hlawm. An ngo puak
a, an no duai a. 'Hidden Treasure' te khel thin an ni
bawk a, 'Brinjal, Pumkin, Rolling pin, Hulla girl' te
thlengin an hre vek a. Mahse, an hmuh reng, an ei
thin, Mizo thlai ngei mai Hmazil chu an hre ta tlat
lo!
Vangvat kai avanga te (au) chhin ngai lo Mizo
naupang kha an ni tawh lova, ketin tla mai mai
avanga inkhelh thulh ngai lo Mizo naupang an ni
tawh lo. An tuaitut tlat tawh a. Ball boot bun lovin
ball an pet ngam tawh lova, lung phawka Chakai
man dan te chu sawi loh, a ei dan pawh an thiam
thathum tawh lo! Pizza, Hamburger leh ice cream
ei chu an zei viau lawi si!!
Mizo thalai chu an 'fit' bik thin tia, sipai hotute'n
an sawi thinte pawh tunah chuan a dik vek bik ta
lo. Thiamna lamah chuan kan sang tawh zawk a,
kan hriatna pawh a zau e. Mahse kan taksa hian
tharum a nei tam tawk tawh lova, insawizawi
pawimawhna hre lem lova kan lo insawizawi chiam
chiamna ang kha a awm tawh si lova. Ram
changkanga insawizawina an neih that kan hmu a,
kan nei ve phak lova, tih lohvah kan tlak ta mai mai
a. Lirthei a lo chhuak a, a thar apiang kan lei a, ke-
a kal peih pawh kan awm ta mang lo. Khup tuah
tet tut, KM khat pawh tlan thei lo tur hi kan va tam
ta em!!
Phaiah kan kal a, relah vaihovin min han hmuhte
khan min endan a dang a, kungfu thiamah min ngai
fo a nih kha! Mahse tunah chuan a ni tawh lo tih
an hre tlat a, min zuam ve tlat tawh mai! Ni e, ka
unau, kan computer folder-a Britney leh Beckham-
te thlalak bula kan thlalak a awm ve tak chinah
hian kan sawngnawi ta riauin i hre ve thin lo maw??
Mi zawng zawngah chuan a dik vek lo tih ka hria
a, mahse a nawlpui zingah hian, a bik takin,
khawpuia cheng naupangte nunah hi chuan hei hi a
dik tih ka hmu.
Kan in chhungah Khuhhriang a awm tawh lova,
suankual leh chaicheh pawh kan thlawhbotir tan
mek. Mahse thlangra leh tuthlawh thlenga kan
hmang thiam lo chho zel hian he Mizo hnam
dinhmun hi a tichhuanawm sawt miah lo. Chu chu
tu mawh nge??
Kan aia ute'n kan chalah chil inhnawm tura min tih
a, min inbuantir a, min insualtirte kha a chhe lam
chauh emaw kan tih laiin, a tha lam pawhin kan
taksa tan a lo hlawk reng a; tuarfeina min pe a,
ngam lo chung pawha tih luih talh duhna thinlung te
nen. Chutiang chu a awm tawh lova, a hmanlai
tawh. Kan fate hi kan naupan laia kan infiamna ang
khan infiam turin kan beisei thei tawh lo. Mahse,
inkhel turin field kan nei mumal lova, kawngpuia an
inkhelh kan phalsak si lo. Badminton khelh ve an
chak a, naupang tan he Zoramah hian khelhna
hmun a la awm mang lo. Officer dulkiar leh
neinung ten he Zorama hall tha thaah hian,
inkhelhna atana hun tha zawng zawng an hmang zo
va. Veng khata infiamna hall leh field awm miah
lohna hi a tam zawk a la ni bawk si. Kan fate hian
an taksa an sawizawi tam tawk tawh lova. Chu
chuan engnge a hrin? An sawngnawi a, TV leh
computer lama an hmuh anga nun ve mai loh chu
tihtur an hre lova. An sam a sei a, an lam hawh
hawh a, nalh tak takin an inchei a, kan hriat leh
beisei aia hmain ‘hriam’ an lek ta deuh vek a nih
hi!
Chu chuan engnge a hrin zel?
Chawm theih leh theih loh thlek thluk hman lova
chhungkaw dinna a hring a. Inrelbawlna fel leh tha
awm lova chhungkaw din chuan ruahmanna tha a
keng tel lova. A nei tlak nia kan hriat, lehkhathiam
leh fing var, neinung zawkte zinga a tam zawk lah
hian nupui pasal neihna chang an hre lova. A nei
tlak lo leh la hun lova kan hriatten an nei reng
thung a. Chu chuan kan khawtlang nunah hian
nghawng tha aiin nghawng thalo a hring hnem niin
a lang.
Infiamna leh thildang tih tur a tlem miau avangin
kan thalaiten TV an en hnem a. Mobile phone an
lawm a. Chu chuan thil tha aiin thil thalo a zirtir
hnem zawk. Kan education system fuh tawk lo
avangin mi tam tak kawng lakah kan thlauh va, chu
chuan he hnam tan hian pawi a khawih a; thiam nel
nual, hre nel nual, finna leh taimakna tak tak thleng
phak si lo tam tak kan nei mek a, chu’ngte lak
atang chuan he hnam hian thil ropui a beisei leh si.
A lungphum a fuh lo tih lam kan ngaihtuah duh lo
lui tlat a. Remand Home leh Rescue Home te,
‘Khap Bur’ hmangtein a lerah thuai that kan tum leh
mek a, a harsa tawh a nih hi.
Kan changkanna hian hnam taima kha min ti
thatchhe ta sawt nge, kan ram kalphung fel lo hian
he hnam hi a tichhia? Hnam dinchhuahna tur hian
pawnto khap, exam laia tape play khap leh Zu khap
hi a tawk em? Rairahtea thawnthu aia Snow White
kan ngaihpawimawh hnu hian Mizo naupang hi a
‘Zo’ lo sawt em? Chu ‘Zo’ loh sawtna chuan eng
rah nge a chhuah mek a, a la chhuah zel dawn tih
hi kan chhut ngai em? ‘A zo’ tih tawngkam, thil
thing, thil chhia leh tawmkai lo sawi nana kan
hman chinah hian he Mizo hnam hi eng dinhmunah
nge a din? Kan changkanna hian kan Mizona tam
tak a umtiau mek niin i hre ve em?
Changkang takin thil kan ngaihtuah a, Chhiatnia kan
Mizo intuamhlawmna leh inpuihbawmna kalphung
pangngai pawh kan su her ta bawih bawih mai!
Hman a Mizo tlawmngaihna kha ngil takin kal sela,
he changkanna avang hian nghing hauh lo se, kan
changkanna avanga hmanrua kan neihte hi hmang
tangkai chuang lo ila tihna lam a ni lo. Kan
changkannain a ken tel miau tawh avangin
tlangvalten tlawmngaihna an lanchhuahtirna thin
zualko kal dante pawh a dang zo tawh. Kan tih tur
kan tih tho chuan changkanna avanga awlsamna
tam tak hi kan hmang tangkai ngei tur a ni. Chutih
lai chuan Mizo hnama min dina min siamtu
Khuanu'n he khawvela hnam dangte aia danglam
bika min siamna - khawhar chhungte lenpui thleng
maia kan her danglam a, a awlsam leh dahlau
zawnga kalpui kan tum mek leh kan kalpui ta mek
zel hi a pawi ka ti.
Zonun ze mawi chhawm nunga chawi nungtu pawl
YMA in kalphung tha pangngai kan neih sa pawh
vawng nung zo tawh lo khawpa kan changkang ta
mai hi changkanna changkang lo tak a va ni em!
He Mizo hnam lo pawh hian tlawmngaihna hi an
nei nasa ve fe mai. Chhiatna rapthlak a thlena
mingo leh hnamdang inpuih tawn dan te, midangte
tana an inpek dante kan hre fo. Tanpui ngaite
tanpui a, chhanchhuah ngaite chhanchhuah a,
mangangte thlamuan hi mihring nun tha pangngai
zia a ni - Mizo tlawmngaihna zia a ni kher lo.
Amaherawhchu Mizo hnam tih loh hi chu he
khawvel ram zauvah hian, mi lian leh mi te inang
veka hrut rual a, chhiatnia hnam khat kan nih
avanga kan insawngbawl anga ti ve hi an awm em?
Hei hi hnamdang laka kan danglamna awmchhun a
ni lo maw? Chu kan danglamna ber mai pawh a tei
te zawnga kan changkang kher kher hi chu a
beidawnthlak ngawt mai. Hei hi kan tihbo a, kan
nuai reh leh zel chuan he hnam hian eng hi nge
maw a chhuan ang a, he hnam hian khawvel hnam
dang lakah danglamna a neih tehchiam ang le!?
Kan thlanga vaiho khu en teh. A changkangte khu
chu changkang rem rem tak an ni, hausak lamah
pawh khawvela a ber el phak te an ni. Hmelah
pawh kan ngaihsan mingo aia hmel tha, anni aia
zei, sap tawng pawh anni aia thiam zawk mahte an
ni. Mahse, ni e, chuti chu ni mah se, a hunah
chuan rawng an intheh rang chei chuai a, bati an
chhi tlar tiarh tuarh mai! An inneih dawn chuan
meialh hel kualin, an sakhaw puithiam chhampual
kher kher a ni an duh leh fo ni! An changkanna
khuan an hnam nun ril a khawih buai ve lova, an
sakhaw dan a nekchep ve vak tlat lo!
Mahatma Gandhi khan sap ram atang khan sap
anna zir chhuak lovin hnam hmangaihna a rawn zir
chhuak zawk a, khawvel thiamna leh finna a zirte
khan a hnam tihdan a hnualsuattir hek lo. Duh se
chuan changkang takin, sap nun zirin, kawrchung
leh nghawngawrh nen ukil hna a thawk thei.
Amaherawhchu, sap nun changkang a hmuh leh an
thiamna a zuk zirte chuan hrenpereng kaih leh
thinga siam chapal bun thlahtir tur khawpin finna
leh changkanna a pe tlat lo. Hmana Mohandas-a
kha sap ram atanga a lo haw hnu pawhin a la ni
reng a, changkanna thlipuiin a hnam hmangaihna a
chhem nghin ve theih miau loh avangin India ram
ropui hi a chhanchhuak mai a ni!
Kan changkannain kan Mizona a nek chep kher
kher hi hriat thiam a har a, Mizona tel lo
changkanna hian he Mizo hnam hi eng chena thui
nge a hruai ang tih hi ngaihtuah hmasak a ngaih
laiin, Mizo loh aiin changkan loh kan hlau hmasa
laklawh tawh si a; a va hahthlak tehlul em!
Kan changkanna hian kan Mizona hi dip ral lo se,
Mizo takin changkang ila, Zonunmawi hi vul reng
se; he Mizo hnam hi dam zel se ka ti.
Ka va ti tak em!
Lairil
hmain, ka fapa upa zawk chuan, 'Pa, naktukah a-
nutei te lovah ka feh dawn,' a lo ti nghal a. 'Tul lo,
a hahthlak, i chau lutuk ang,' ka ti a; a tang ve tlat.
Tan chhan pawh a nei tha, 'Aaaa, A-nu pawhin a
phal...' a ti a! Kei aia thuin a lo phalsak tawh si a,
ka phal leh phal lohvin awmzia a nei ta lo!
'Remna Ni' a ni a, Electric Department lam pawhin
Office chawlh chhuanlamin an 'line' siamthat hna
thawh nan an hmang a ni chek ang, power an rawn
supply lova, tih tur a vang ngang mai! Ka lehkhabu
lei thar - lehkhabu thar phei chu ni lem lo -
Ziakmite Chanchin chu ka chhiar a, ka chhiar zo
thak a. Ka fapa, kum 10 pawh la tling lo, a pian
atanga a vawikhatna atana a feh ve ta chu ka
ngaihtuah deuh reng mai.
Chawhnu tlang herah ka fapa feh a lo haw a, Berul,
Maian, Vaimim, Hmazil etc. te a rawn hawn a. A
Hmazil rawn hawn chu, 'Bawiha, hei hi engnge?' ka
ti a, a hming a hre lo! E khai! Ka fapain Hmazil a
hre hauh lo! tu thiam loh nge?
Kan naupan ve lai kha chuan Mizo naupang zingah
'tuai' kan tih ang chi kha kan hmusit thin. Khapdiau
leh zuanbak hmuh avanga ‘Awi’ dur dur thin te,
chemtum leh sairawkherh ngaina lo tlat te, tui
dungchhir leh kalchhet kal nuam ti miah lote kha
tuai kan ti thin. Tawlailir khalh ngam lote pawh kha
'tuai' zingah kan telh thin a, tuaingawt man ngam
loh ringawt pawh kha ‘tuai’ nihna hlawh theihna
khawp a tling. Tunlai hian, kan naupan laia 'tuai'
kan tih thin naupang ang kha Mizo mipa naupang
hi an ni ta deuh vek hial em ni le tih mai a awl.
Mizoram Cable TV lar LPS in 'Pro-Fight' a buatsaih
tir lam kha ka en zeuh zeuh a. Hmuhnawm loh fe
fe kha an tam lutuk a, thenkhat phei kha chu, 'Mizo
mipa si, heti em ema inhnek thiam lo hi a awm
theih a ni maw?' ka ti hial. Mizo naupang zingah
hian 'Mizo naupang' kan tih, pa hrek hrawk, thiam
loh nei lo, tih hreh nei lo, ram kal nuam ti, inbuan
leh inchai ti thang ang chi kha an vang ta hlein a
lang.
Kan changkan tawhzia hi sawi tham a tling. Kan
kawng te, kan khawlaite hian mi ram a la tluk lo tih
chu sawi a ngai lova, mah se khawvel hmasawnna
hian Zoram pawh a rawn hrut a. Khawvel
changkang zel milin kan pen vek thei lo chungin,
kan hawiher te, kan khawsakziate hi chuan khawvel
ke pen rualin ke a pen mek a. Chu chuan he Mizo
naupang hi a ti tuai zo ta a ni em?
Keiniho kha chuan sikul kai bakah kha chuan ram
kal te, tawlailir siam te, inrallemchan te,
inburchhevawm te, football pet te kha kan hna a ni
ber a. Ram kan kal a, thui deuh deuh lui dung kan
zawh a; tlangah kan lawn a, hnim kan bawheng a.
Khatianga kan tih thin khan, kan hriat lohvin kan
taksa a lo ti 'fit' a ni ang, kan dam lo ngai mang lo!
TV en tur pawh kan nei mumal lova, Independence
Day leh Republic Day vela en man awm lova
Cinema an chhuah thin kan ente kha a ni deuh mai.
Mit chhiatna khawpin lehkha kan chhiar peih bawk
si lova, kan rualpui, naupan laia tarmit vuah/bun
kha an awm mang lo.
Kan inkhel a. Ball kan nei tha ngai lova, football
tak tak phei kha chu kan pet phak tawh kha chu
chhe tak a ni deuh zel a; a hamna (tube) lamin a
perte pawh kha a na viau tawh thin. Mahse,
sertawk a ni emaw, saphing a ni emaw a dang
chuang lo, ke lawngin kan pet lawng lawng a, ngal
charin kan inpet chawrh chawrh a. Na tia kan ke
kan khai vaw vaw a, kan bai chai chai laite khan
hrehawm ti ve deuh thin mah ila, kha'ng khan
tawrhchhel min lo zirtir reng mai!
Tunlai naupangte hian khatiang kha an kal pel tawh
a. Mahni In chhung lumah, TV hmaah an thu a, ei
an duh tho si a, an thau ta leng luang hlawm! An
taksa hmanga infiamna kha nu leh pa lam pawhin
kan ngaihtuahpui ta lem lo a ang. Computer kan
leisak a, games kan dah a, an kap tek tek a, a nih
loh leh an kutzungtang hmangin an inkhelin an
intlansiak a. An taksa dang an sawizawi tam ta lo.
Chu chuan kan naupan laia 'tuai' kan tih mai thin
ang deuhah khan a chhuah ta hlawm. An ngo puak
a, an no duai a. 'Hidden Treasure' te khel thin an ni
bawk a, 'Brinjal, Pumkin, Rolling pin, Hulla girl' te
thlengin an hre vek a. Mahse, an hmuh reng, an ei
thin, Mizo thlai ngei mai Hmazil chu an hre ta tlat
lo!
Vangvat kai avanga te (au) chhin ngai lo Mizo
naupang kha an ni tawh lova, ketin tla mai mai
avanga inkhelh thulh ngai lo Mizo naupang an ni
tawh lo. An tuaitut tlat tawh a. Ball boot bun lovin
ball an pet ngam tawh lova, lung phawka Chakai
man dan te chu sawi loh, a ei dan pawh an thiam
thathum tawh lo! Pizza, Hamburger leh ice cream
ei chu an zei viau lawi si!!
Mizo thalai chu an 'fit' bik thin tia, sipai hotute'n
an sawi thinte pawh tunah chuan a dik vek bik ta
lo. Thiamna lamah chuan kan sang tawh zawk a,
kan hriatna pawh a zau e. Mahse kan taksa hian
tharum a nei tam tawk tawh lova, insawizawi
pawimawhna hre lem lova kan lo insawizawi chiam
chiamna ang kha a awm tawh si lova. Ram
changkanga insawizawina an neih that kan hmu a,
kan nei ve phak lova, tih lohvah kan tlak ta mai mai
a. Lirthei a lo chhuak a, a thar apiang kan lei a, ke-
a kal peih pawh kan awm ta mang lo. Khup tuah
tet tut, KM khat pawh tlan thei lo tur hi kan va tam
ta em!!
Phaiah kan kal a, relah vaihovin min han hmuhte
khan min endan a dang a, kungfu thiamah min ngai
fo a nih kha! Mahse tunah chuan a ni tawh lo tih
an hre tlat a, min zuam ve tlat tawh mai! Ni e, ka
unau, kan computer folder-a Britney leh Beckham-
te thlalak bula kan thlalak a awm ve tak chinah
hian kan sawngnawi ta riauin i hre ve thin lo maw??
Mi zawng zawngah chuan a dik vek lo tih ka hria
a, mahse a nawlpui zingah hian, a bik takin,
khawpuia cheng naupangte nunah hi chuan hei hi a
dik tih ka hmu.
Kan in chhungah Khuhhriang a awm tawh lova,
suankual leh chaicheh pawh kan thlawhbotir tan
mek. Mahse thlangra leh tuthlawh thlenga kan
hmang thiam lo chho zel hian he Mizo hnam
dinhmun hi a tichhuanawm sawt miah lo. Chu chu
tu mawh nge??
Kan aia ute'n kan chalah chil inhnawm tura min tih
a, min inbuantir a, min insualtirte kha a chhe lam
chauh emaw kan tih laiin, a tha lam pawhin kan
taksa tan a lo hlawk reng a; tuarfeina min pe a,
ngam lo chung pawha tih luih talh duhna thinlung te
nen. Chutiang chu a awm tawh lova, a hmanlai
tawh. Kan fate hi kan naupan laia kan infiamna ang
khan infiam turin kan beisei thei tawh lo. Mahse,
inkhel turin field kan nei mumal lova, kawngpuia an
inkhelh kan phalsak si lo. Badminton khelh ve an
chak a, naupang tan he Zoramah hian khelhna
hmun a la awm mang lo. Officer dulkiar leh
neinung ten he Zorama hall tha thaah hian,
inkhelhna atana hun tha zawng zawng an hmang zo
va. Veng khata infiamna hall leh field awm miah
lohna hi a tam zawk a la ni bawk si. Kan fate hian
an taksa an sawizawi tam tawk tawh lova. Chu
chuan engnge a hrin? An sawngnawi a, TV leh
computer lama an hmuh anga nun ve mai loh chu
tihtur an hre lova. An sam a sei a, an lam hawh
hawh a, nalh tak takin an inchei a, kan hriat leh
beisei aia hmain ‘hriam’ an lek ta deuh vek a nih
hi!
Chu chuan engnge a hrin zel?
Chawm theih leh theih loh thlek thluk hman lova
chhungkaw dinna a hring a. Inrelbawlna fel leh tha
awm lova chhungkaw din chuan ruahmanna tha a
keng tel lova. A nei tlak nia kan hriat, lehkhathiam
leh fing var, neinung zawkte zinga a tam zawk lah
hian nupui pasal neihna chang an hre lova. A nei
tlak lo leh la hun lova kan hriatten an nei reng
thung a. Chu chuan kan khawtlang nunah hian
nghawng tha aiin nghawng thalo a hring hnem niin
a lang.
Infiamna leh thildang tih tur a tlem miau avangin
kan thalaiten TV an en hnem a. Mobile phone an
lawm a. Chu chuan thil tha aiin thil thalo a zirtir
hnem zawk. Kan education system fuh tawk lo
avangin mi tam tak kawng lakah kan thlauh va, chu
chuan he hnam tan hian pawi a khawih a; thiam nel
nual, hre nel nual, finna leh taimakna tak tak thleng
phak si lo tam tak kan nei mek a, chu’ngte lak
atang chuan he hnam hian thil ropui a beisei leh si.
A lungphum a fuh lo tih lam kan ngaihtuah duh lo
lui tlat a. Remand Home leh Rescue Home te,
‘Khap Bur’ hmangtein a lerah thuai that kan tum leh
mek a, a harsa tawh a nih hi.
Kan changkanna hian hnam taima kha min ti
thatchhe ta sawt nge, kan ram kalphung fel lo hian
he hnam hi a tichhia? Hnam dinchhuahna tur hian
pawnto khap, exam laia tape play khap leh Zu khap
hi a tawk em? Rairahtea thawnthu aia Snow White
kan ngaihpawimawh hnu hian Mizo naupang hi a
‘Zo’ lo sawt em? Chu ‘Zo’ loh sawtna chuan eng
rah nge a chhuah mek a, a la chhuah zel dawn tih
hi kan chhut ngai em? ‘A zo’ tih tawngkam, thil
thing, thil chhia leh tawmkai lo sawi nana kan
hman chinah hian he Mizo hnam hi eng dinhmunah
nge a din? Kan changkanna hian kan Mizona tam
tak a umtiau mek niin i hre ve em?
Changkang takin thil kan ngaihtuah a, Chhiatnia kan
Mizo intuamhlawmna leh inpuihbawmna kalphung
pangngai pawh kan su her ta bawih bawih mai!
Hman a Mizo tlawmngaihna kha ngil takin kal sela,
he changkanna avang hian nghing hauh lo se, kan
changkanna avanga hmanrua kan neihte hi hmang
tangkai chuang lo ila tihna lam a ni lo. Kan
changkannain a ken tel miau tawh avangin
tlangvalten tlawmngaihna an lanchhuahtirna thin
zualko kal dante pawh a dang zo tawh. Kan tih tur
kan tih tho chuan changkanna avanga awlsamna
tam tak hi kan hmang tangkai ngei tur a ni. Chutih
lai chuan Mizo hnama min dina min siamtu
Khuanu'n he khawvela hnam dangte aia danglam
bika min siamna - khawhar chhungte lenpui thleng
maia kan her danglam a, a awlsam leh dahlau
zawnga kalpui kan tum mek leh kan kalpui ta mek
zel hi a pawi ka ti.
Zonun ze mawi chhawm nunga chawi nungtu pawl
YMA in kalphung tha pangngai kan neih sa pawh
vawng nung zo tawh lo khawpa kan changkang ta
mai hi changkanna changkang lo tak a va ni em!
He Mizo hnam lo pawh hian tlawmngaihna hi an
nei nasa ve fe mai. Chhiatna rapthlak a thlena
mingo leh hnamdang inpuih tawn dan te, midangte
tana an inpek dante kan hre fo. Tanpui ngaite
tanpui a, chhanchhuah ngaite chhanchhuah a,
mangangte thlamuan hi mihring nun tha pangngai
zia a ni - Mizo tlawmngaihna zia a ni kher lo.
Amaherawhchu Mizo hnam tih loh hi chu he
khawvel ram zauvah hian, mi lian leh mi te inang
veka hrut rual a, chhiatnia hnam khat kan nih
avanga kan insawngbawl anga ti ve hi an awm em?
Hei hi hnamdang laka kan danglamna awmchhun a
ni lo maw? Chu kan danglamna ber mai pawh a tei
te zawnga kan changkang kher kher hi chu a
beidawnthlak ngawt mai. Hei hi kan tihbo a, kan
nuai reh leh zel chuan he hnam hian eng hi nge
maw a chhuan ang a, he hnam hian khawvel hnam
dang lakah danglamna a neih tehchiam ang le!?
Kan thlanga vaiho khu en teh. A changkangte khu
chu changkang rem rem tak an ni, hausak lamah
pawh khawvela a ber el phak te an ni. Hmelah
pawh kan ngaihsan mingo aia hmel tha, anni aia
zei, sap tawng pawh anni aia thiam zawk mahte an
ni. Mahse, ni e, chuti chu ni mah se, a hunah
chuan rawng an intheh rang chei chuai a, bati an
chhi tlar tiarh tuarh mai! An inneih dawn chuan
meialh hel kualin, an sakhaw puithiam chhampual
kher kher a ni an duh leh fo ni! An changkanna
khuan an hnam nun ril a khawih buai ve lova, an
sakhaw dan a nekchep ve vak tlat lo!
Mahatma Gandhi khan sap ram atang khan sap
anna zir chhuak lovin hnam hmangaihna a rawn zir
chhuak zawk a, khawvel thiamna leh finna a zirte
khan a hnam tihdan a hnualsuattir hek lo. Duh se
chuan changkang takin, sap nun zirin, kawrchung
leh nghawngawrh nen ukil hna a thawk thei.
Amaherawhchu, sap nun changkang a hmuh leh an
thiamna a zuk zirte chuan hrenpereng kaih leh
thinga siam chapal bun thlahtir tur khawpin finna
leh changkanna a pe tlat lo. Hmana Mohandas-a
kha sap ram atanga a lo haw hnu pawhin a la ni
reng a, changkanna thlipuiin a hnam hmangaihna a
chhem nghin ve theih miau loh avangin India ram
ropui hi a chhanchhuak mai a ni!
Kan changkannain kan Mizona a nek chep kher
kher hi hriat thiam a har a, Mizona tel lo
changkanna hian he Mizo hnam hi eng chena thui
nge a hruai ang tih hi ngaihtuah hmasak a ngaih
laiin, Mizo loh aiin changkan loh kan hlau hmasa
laklawh tawh si a; a va hahthlak tehlul em!
Kan changkanna hian kan Mizona hi dip ral lo se,
Mizo takin changkang ila, Zonunmawi hi vul reng
se; he Mizo hnam hi dam zel se ka ti.
Ka va ti tak em!
Lairil
0 Comments
I ngaihdan han thawh ve teh le!