MIZO TE LEH UISA

A. Thuhmahruai
Uisa han lam rik phat atang hian thenkhat chu an chil a put hman leh pek ang a, ter thei ngang lote tan erawh pum a hniminin an chil a rial ang a, an lo uak tuar tuar mahna. Titi thuphunga kan tlang hriat danin uisa eite hi Kristianna nena inhmeh lo ang dawn dawna hriatna nei

                 

leh serh ru riau an awm chawk a, hei hi eng vang nge tih hriat chakawm tak a ni. Seventh Day Aventist te chuan vawksa hi chu an serh ta law law a, Jehova Witness chuan ran leh arva nghawng zai ngat lo chu an ei duh lo bawk a. Mizo Kristiante hian sa serh bik hi kan nei ve chiah em tih erawh chu hriat chian a chakawm khawp mai. Chuvang chuan uisa hian Mizote rilruah eng chen nge a pawimawhna, serh chi nge a nih a, vawksa leh arsa dungthula ei pangngaia ei chi nge a nih kan thlirho dawn a ni.

B. Remna sa ui tan
Hmasang Mizote nunah ui hian pawimawhna a nei lian hle a. Ram leh ram, hnam leh hnam indona thilah inremna atan uisa hi an hmang thin a, chu chu ‘Sa ui tan’ an ti thin ( James Dokhuma, Tawng Un hrilhfiahna 2007:267). Mizo upa tawngah sial, vawk, ar leh ui hi an vulh tam ber pawl a nih vangte pawh a ni ang, tehkhin thu tawngah an hmang nasa hle a. Chu’ng zingah chuan ui hmanga tehkhin thu hi hmun 30 chuang feah hman a ni thin.

Chuvang chuan ui leh Mizote hi thuk takin a inchulnel hle a nih tih a rin nghal mai theih a. Uisa pawh hi Chakaisa ang deuh a, an ngaih vangte pawh a ni ang, sa ve mai maia ngaih an hlawk chawk a ni mai thei. Mahse, an han ei meuh chuan an rin aiin a lo tui ta thin a. Chumi avang chuan rin loh taka thil lawmawm lam tawn sawi nan ‘Rina loha uibuk sa’ an tih phah nghe nghe a ni (Tawng un hrilhfiahna 2007:249). ‘Uisa ei thluakin a tlin lo’ tih teh kha chu mawllai huna tawngkauchheh a ni a, tunahte chuan ‘Uisa ei thluakin a tlin ve tawh’ te pawh ti ta ila, tu’n nge pha chuang bik ang le?

C. Ui vulh leh ui fing
Mizote hian ui vulh kan chinna hi a rei tawh hle ang. In vengtua ui vulh hi hmun thenkhatah chuan kan intihhmuh hle a. Ram vahnaah leh Thlam ngaktu atante hian ui hi kan vulh nual a. Sapelnaaan hruai thin ui fing kan tih ang chite hi chu an ngaina lehzual bik thin a. Ui-ah pawh hian chi hrang hrang a awm a, a bukte chi leh ui liante phei chu man to tak takin an lei thin bawk. Ina vulh tam zawkte hi chu pianpui unau ang hiala enkawlte pawh an awm a. A enkawltute tan chuan thuawi tak a nih rualin mi hrang sa hrang karah chuan rin aiin a kawlh duh phian. A neitute chuan ‘Eng tin mah a ti lo vang che, a tha lutuk’ an ti mai thin, a fuh duh lo khawp mai. A hring hrana in hmachhawn ralah chuan ‘ An nel awm lo phian. Min bauh lo leh min ngur emaw a ni a, a then phei chuan min ui zui nghal mai a, awm dan theihnghilh a awl duh zek asin. Melh deuh zuk zuk a, kal-tlan titiha posi lak a tul a, nel lo ila, thaw lak a hahdam ber.

D. Ui seh reng reng hlauh tur
Ui reng reng nel loh hi a tha ber. Tihpalh thil thua min seh palh chuan ui neitute leh a sehate inkarah thubuai a awm nghal pang a, khawlai uicho mai mai a nih nghal phei chuan kan chawh ngawih ngawih a ni ringawt. A damdawi lah hi a man a toin, vur bawma dah reng a ngai bawk si a, hmuh zen zen awlai lo tak a nil eh nghal. Ui (Ui a) she avanga na tuar leh en herhawm taka enkawl hi hmuh tur an awm zauh zauh ta mai. Thawkkhatlaite kha chuan Tahan khawlaiah,Ui a tiin kan um luai luai thin a, mi pawh a seh nual hlawm a nih kha. A chang chuan Ui a lo pawhan um a chawpa, kil khata khawn hlum tate pawh an awm chawk. Uisa duh tan chuan ‘A pawi tui’ a ni ber mai.

E. Ui hi suat dawn ta ila
A thupui hi thenkhat chuan lem harsa kan ti mai thei. Kum 2005 vel bawr khan Tahanah Ui neih phalna siam tur tih te, khawlaia ui chu thlah thian a ni tih leh ui suat tur a ni tih kha a vung chho viau nain eng emaw titiin a reh leh ta mai a. Khaw thenkhatah chuan ui vulh an intihhmuh emaw tih tur kawpin an bauh chuah chauh a, an nelawm lo riau. Kalay, Kabaw phai-ah hian ui vulh lo khua an tlem ngawt ang. Kan hriat dan a sual loh chuan Tahan ni chhuahna mel 1 vela hla Pingkhung khua te, Letpanchuang kawng Tayakone(Ta Ya Kung tia lam tur) khuaah hian Ui an vulh lo hrim hrim a ni awm e. Letpanchaung piah lawk Tuingo khuaah hi chuan khawlai ui reng reng chu vuak hlum thian a ni awm e. Chuvang chuan Ui hi a thatna aiin inhuatna leh thil hlauhawm a nih avang hian suat dawn ta ila, eng tak ang maw?

F. Ui sa ei hi serh tur a ni em?
Yangon leh Mandalay khawpuia tlangmi Bible School zirlai tam zawkte hi chuan khawlai uicho kan tih mai maite hi an ni tan chuan chawhmeh tui a tling pha a, ei pawh an ei ngun narawh e. Parstor-te pawh an bang bik lo va, serh a hnekin party thilah pawh an hranpain ui sa ngat an hmeh thin. Kum thum tang ngat tih te, khawlaia ui tla mai mai pawh phuihnama nen zial duh mai te, uisa bai tharhlam aia a thing lam rik mai mai vanga hnuk-ulh tum ringawtte pawh an awm mahna. Chil a put dawn duh tawk rih ang… Kawl unaute hi chuan ei tinah an tin lo emaw tih tur hi a ni na a. Tahan leh a chheh velah hi chuan an ei nasa tawh hle a. Bible School-a zirtirtu (Pastor) leh kohhran upate thlengin ni bik thilah an ei thin a. Mipui mimir lam thlengin hun bik nei leh chawlhni chawhmeh atana hmaih phal lo an sawi tur an awm ta nuk mai. Vawi khat ei rau raua Vawksa leh arsa chhum pawlh aia Phuihnam zawr hnapa Uisa bai ngat thlang zawkte pawh hi an hnihthum ngawt ang le.

G. Tlangkawmna
Kan han phul ta hluai a, Uisa hi kan sawi tawh angin thenkhat chuan an thinhrikin ei thiang lo thawthang leh Kristianna nena inkhungkaih lo ang lek leka ngaihna a awm thei ang a. A then chuan an serh hran lem lo va, arsa, rulsa, kelsa, zawhtesa, sakuhsa, lawisa ect… anga sa pangngai eiin an ei mai thei bawk a, a ngai-na tak tak tan chuan vawksa, bawngsa leh arsa aimaha duh zawkte pawh an awm. Chuvang chuan Uisa hian Mizo rilru-ah hmun a chang thuk ve hle a, vawiin thleng pawh hian kan la vulhin sa tuihnai pakhat hiala ngaite pawh an awm hlawm a. Chawhmeh duh zawng a inang lo thei a, kan ngainat loh mai avanga ar-chuk-ka-tui-lo-va, sawi a thiang mai bik lo ang a, a eituten an ngainat tlat si chuan serh teh chiam a tul bik dawn em ni?

(Vawi khat ei rau rauah vawksa leh arsa chhum pawlh nge i thlan ang,
uisa bai ngat le?
Yes…………. or No…………?.)