KAN HMA HUN A ENG ASIN!

KAN HMA HUN A ENG ASIN!

Khawvela scientist 300 chuang an kawmte chuan kum 20, 30, 40, 50 lo awm tura technology than chhoh dan tur an sawi a. Zawlnei derte anglo deuhin Science tarmit atang chuan ‘Moore’s law’ hmanga chhut a ni a. Chu log chart hmang chuan han teh ta ila - Computer hi thla 18 dan zelah a let thawkin a chak zel a. Engnge a awmzia?


Birthday card amaha zai thei hi kan hre theuh ang a, a chhunga chip te takte awm chuan han keu zawng khan ‘Happy Birthday’ hla kha a sak tir ta thin a.


kum 1945 a Hitler-a leh a tanrualpui zawng zawngte ai khan he chip te takte hian computer power a ngah daih zawk.


Churchill a khan he chip nei tur hian thih pawh a huam ngei ang.  Tunah chuan bawlhlawh bawmah kan paih mai mai ta.


Anih loh leh 1960’s a NASA-in thlaa mi panhih an tirh tuma computer power a neih zawng zawng belhbawm kha tunah chuan mitina kan neih cellphone nen hian a inhen vel chiaha ngaih a ni.


Tunlai kan car changkang ber berte hi chip chu nise cheng 10 bak an ni lo vang a, parking fee chawi ai chuan kan hluihhlawn duh zawk ngei ang. 


Hei hian enge a entir kan tih chuan kum 2025-ah chuan computer chip chu market-ah cheng 10 hu bak a ni tawh lo ang a, bangah-te kan la khai fer fur ang a, electric kan hman ang chiah hian  hmuh theih leh theih loh laiah te kan dah fer fur ang a, hei hi a ni internet chu.


Heng zawng zawng awm theih nana thluak sengtu kan Physicist-te hi chhuan tur an ni a, man nei lova thawk tute an ni.


WORLD WIDE WEB(internet) duangtu physicist-te zarah kan changkang phah a.


Internet awmloh chuan changkanna a awm lova, Internet a awm chuan hausakna leh changkan nain a zui thin. Tichuan, Internet chu engtin zel? Nakinah chuan Kan tarmit-ah te a awm tawh ang a, facebook, email, movie leh eng website mai pawh sensor hmangin kan tarmitah a lang tawh ang.


Tarmit i bun peih loh pawn eye-lens i vuah mai ang a, Fashion ang maiin ka la bun tle terh tuarh dawn.Tin, biometric lamah kan sang zel a, engkim hi kan la dizitalised vek dawn. Sakawlh ka hlau i ti anih chuan changkannain a zui ve lo ang che.


Khawi emawa mi i tawh a, hei chu ka hriat tawh hnu  a va ang, emaw, Wine shop-a hepa lo intlar nitin ve ziah hi tunge anih  i tih pawn i tarmit glass-ah chuan  a biodata kimchang chu a lo lang mai tawh ang. Market a lo thlen hun chuan Matric leh college exam turte,  zirlaite chu a chuh chak ber ber an la ni ang? Hindi thiam miah lova vairam i zin anih pawn ‘Jaida garmi hai’ an rawn tih chuan i glass-ah khan subtitle angin ‘Khua chu a lum hle mai’ tiin a lo lang mai dawn a ni.


Room i luh a fan emaw light i on duh pawn internet portal kaltlangin i on mai ang a, hetiang hi a ni kan cellphone awmdan tur chu. Blackberry phone nei  chuan a keypad tetzia kan hria ang a, chumi atan chuan hmun thenkhata an hman tawh e-paper a awm alawm.


I phone atang chuan lekha ang tak i pawtchhuak ang a, i cellphone chu computer ang chiah, tunlai super-computer ai mah a chak a ni dawn a ni.
Mi tamtak chuan hmasawnna hi kan hlauh en thin a. Kum 1698-a Steam engine hmuchhuah a nih khan mi tam takin an sawisel a, a hmuchhuah atanga kum 100 dawnah an hmang ve chauh a. Hun a kal zel a, kum 1876-a Alexander Grahambell’n telephone a hmuhchhuah khan hmaichhan ngeia inbiakloh chu tiin mitam takin an hnualsuat a.


Tunah chuan hmun hla leh hnaia awm min phuar khawmtu ber a ni ta. Tin kum 1879-a NikolasTesla’n electric a hmuhchuah khan a ringlo pawl an tam avangin an company chu a thlachhiat phah thelh reng bawk a. Hmasawnna lo thleng hi do thin mah ila a tangkai zawnga kan hman chuan a hlawkzia a lang thin.


Tuna kan hman Internet pawh hi a tirah chuan US military ten Russia laka nuclear power neih nan maktaduai tam tak senga an siam a ni a. Vanduaithlak takin mipa physicist-te siam a ni hlauh!. Tunah erawh chuan internet hmun 100-a thenna a hmangtu tam zawk hi hmeichhiate an ni. Eng atan nge an hman kan tih chuan indona thil ni tawh lovin thenrual kawmnan leh inbiak pawh nan a ni. 


Technology rawn chhuak reng reng hi a tir chuan hlauhawm angin lang mahse a tangkai zawnga hman tura duan a ni. Kan hriatloh thin fo zawk chu a hun leh a hmun a zirin a on leh a off button a awm tih hi a ni.


Internet age hi kan pel tep tawh a internet ti tawh lovin ‘BRAIN NET’ kan tih hun a la thleng dawn. Biotech, A.I, Neuro leh Nano age kan rap mek tawh a ni. Quantum computing hi a lo thleng har tawh dawn lo a, biotech, neuro leh nano technology nena huangkhata an kal hun chuan hmuh phak bak hian damdawi lam a ni emaw, zirna a ni emaw khawvel kal dan hi mit khap kar lovah a inthlak hlawk ang. Kan office dawhkana computer lian tak takte hi kan bangah te hian milem angin kan tar tawh ang a, cheng tlemte man chauh a la ni ang.


Keimahni-a software awm chuan kan office atanga kan car, kan car atanga office, bazarna hmun pawh nise min zui zel tawh ang. I car pawh chuan khalhtu ngai hranpa lovin GPS hmangin amah a inkhalh ang a. Private company thenkhat chuan Auto driving car hi an siam tawh a, U.S hmun thenkhatah chuan kum 2020 hian dan anga hman tum a ni.


Hriselna lam pawh nise, I doctor rawn hmasak ber tur chu i toilet a ni ang. DNA chip an ti a, UTAH leh hmun dangah enchhin mek a ni. He DNA chip i hmang chuan i zing zun chang pawn i ekna toilet khan i metabolism zawng zawng a lo check ang a zunthlum emaw, cancer emaw, a hma zana i zawngtah i ei luat vanga a long term effect awm thei  leh i ek uih zia result thlengin a rawn sawi thlap thlap dawn a ni..

I computer, i pod, i t.v set-te chuan owners manual a keng tel thin a, kan taksa tih loh chu! Mihring taksa leh thluak hnathawh dan hi hriathiam har tak a ni a. DNA hi computer tape angin a read theih tawh a, chu chu ATCG kan ti thung a. Computer chip-in a read theih hun chuan kum 2000 kaltaa min thlahtu ka pi leh ka pu hmelhmang awmdante thlengin ka hre thei ang a, a thlah kal zela natna benvawn inthlahchhawn thlengin.


Kum kalta khan hmeichhe naupang cell hmangin mihring phing an siamchhuah chu nu pakhat hnenah hlawhtling taka vuah a lo ni tawh a. Nikin lawkah chuan kan taksa peng kan beng, hnar, kal, thin etc te hi awlsam takin an la siamchhuak ang a, zu heh deuh tan pawh future a bright!. Tunlai kal thlak to ngaihtuahin nakinah chuan  nuai atanga sing, sing atanga sang a la ni ang.


Helama kan hmasawnna langsar tak pakhat chu MRI thiamna hi a ni a. Kum 2014 world cup opening ceremony kha kan en chuan ke nei lo Brazilian pa chuan a robot ke lem hmangin ball a pet a, kha kha kum 5 liam daih tawh a ni. Khawl hmanga ke lem an siam chu thluak nena thlunzawmin mahni taksa peng ang chiahin a chettir theih tawh. Pennsylvania-a sazu pakhat chu a thluaka electrode kal tirin a hriatna tihdanglam a ni a, a memory chu nawhreh emaw memory dang upload theih a ni a.


Hetiang deuh hian, neuro tech thiamna hmangin mumangte hi a lo record reng theih tawh a, kan thluak chetvel dan atang chuan milem angin computerah a hmuh theih tawh a ni. 2012 kuma ‘Total Recall’ movie ente chuan kan hria ang a, a changtupa thluakah khan memory hrang hlak an thun a nih kha.


Tunhnai mai khan Memory chip an ti a, mihring thluaka vuaha hriatreng theihna 15% laia tipung thei chu hmuhchhuah a ni a. U.S chuan he tech hi a sipate-ah enchhin atan cheng maktaduai 150 a seng dawn a ni. Alzheimer’s natna hi kan hre theuh ang a, thla hmasa lawk khan Mizoramah pawh Alzheimer’s day  hman a ni nghe nghe.


He natna veite leh kum upat vanga hriatna hlohte tan pawh he technology hi tangkai hle tura ngaih a ni.


Artificial Intelligence(AI) chungchang hi han sawi ta ila. Terminator-a Arnold’n robot anga a chan kha kan hria ang a, zawhna awm ta chu, tuna kan robot neihte hi eng ang chiaha advanced nge an nih tawh?  A hming chu ASIMO a ni a, tuna robot fing ber ASIMO hi Tokyo-a awm a ni. A kal thei a, step a lawn thei a, a lam thei bawk. Mihring anga chhia leh tha hriatna nei a ni lo va, a tihtur zawng zawng duan sa, pre-programmed vek a ni. Asimo neitupa hnenah i robot hi eng ang chiaha fing nge ti a an zawh chuan, ‘Chukchu,..chukchu thluak nei lo ang vel a ni,’ a ti a.


Kan robot-te hi chukchu atanga sazu, sazu atanga zawhte, zawhte atanga ui, ui atanga zawng an nih hun a la awm ang a. Zawng hi chuan zawng ka ni tih mahniah hriatna an nei tawh a, mihring ang ni tur meuh chuan, kum tam tak a la ngai ang. Sci fi fiction kan en thin ang a, teleportation te hi a thuphung chauh lo pawn a lo theih reng tawh a.


Genova-ah chuan tlulehdingawn 15 teh meuh senga Hadron Colider hmangin atom particle hi an teleport thei tawh a, atom chauh lo pawh a theih thuai i beisei ang. Tin, Plato’an mahni intihbo theih a chak thu kum sang liam tawhah khan a lo sawi tawh a. Tuna ‘invisibility cloak’ an siamchhuah chuan, eng zung, microwave lo kalte chu  lo refract in, harry potter film-a harry’n puannuam hnuaia a inphen ang khan an tithei tawh zu nia! Ngaihzawngte spy nan a la tangkai ang.

Engpawh nise physicist-te chuan khawvel hmasawna thandan hi type 1, type 2 leh type 3-ah an then a.  Type 1 chuan khaw chin awmdan an control thei tawh a, tek, thli leh tlangkang thlengin an infiampui mai mai tawh ang a. Type 2 chuan Star Trek ang deuhin arsi-a thazung chakna awmte khi an hmang tangkai thiam tawh ang a, tin, type 3 chuan arsi leh a piah lam thlengin. Tichuan keini hi eng type nge kan nih? Vanduaithlak takin type 0 kan la ni hlauh! Keini chuan kan thazung hmuhna ber chu thlai thi tawhte, tuialhthei leh lungalhtheite a la ni. Mafa’n comedian search-a a sawi ang deuh khan ‘kan hnam hi a la naupang a, kan thin-te hi a sosang hma,’ a tih ang deuh khan evolution line atanga chhut pawn mihring hi kan la naupang a, keimahniah kan ransa mizia kan la paih tak tak loh avangin kan chhena lei bakah keimahni ngei pawh hi intimang thei dinhmuna ding reng kan ni.


Mahse type 1 kan thleng thei anih chuan a hlauhawm chin kan pel tawh ang a, type 2 leh 3-ah phei chuan engmah hlauh reng kan nei tawh lovang.



Post a Comment

0 Comments