ZO TOMATO TÊ

ZO TOMATO TÊ

(April ni 25, 2020) : Solanum lycopersicum cerasiforme

Family: Solanaceae

Tomato chi hrang hrang a awm a, tomato tê chi hi Mizoramah a ţha duh hle a. A hranpaa chîn kher ngai lovin tui khawihna thli angah te hian a ţha duh êm êm a, a duh tan chuan pot-a khawi mai theih a ni bawk a. Tomato rau rauah chuan heng zo tomato tê hi ka duh ber a, bazara ka hmuh phawt chuan ka lei ngei ngei ţhin. Taksa tan pawh a lo ţha kher mai. Kan rama ţha duh tak a nih avangin kei chuan kan tana ţha ber tur, kan ei tura Pathian dah niin ka ngai hmiah mai.

Tomato tê chi hi kan taksa mamawh pai tam, eitur hrisel leh tui bawk si entirna ţha tak a ni; tui ti lem lo chu a awm ve theih tho ang chu. Alpha-tocopherol a pai avangin vitamin E kan hmuh theihna ţha tak a ni a. Hei bâkah hian vitamin B6, folate, magnesium, phosphorus, zinc, copper, potassium, vitamin C, vitamin A leh vitamin K a pai tam bawk a. Heng a thil pai hrang hrangte ngaihtuah hian a ţhatna ziah tur a tam hle mai. Antioxidants a pai tam a, lycopene, zeaxanthin, lutein, cryptoxanthin leh beta-carotenes a pai a ni.

Vitamin C, beta-carotene, lycopene leh melatonin a pai tam a. Tomato pangngai aiin beta-carotene a pai tam zawk a. Hengte hi cancer do lêt theihna (anti-carcinogenic) nei vek an ni a. Tomato hian lycopene a pai tam avangin mipa chi bâwm (prostrate) vûng tan a ţha bawk a ni.


Potassium a pai tam avangin lung hriselna atan a ţha a. Calories a pai tlem a, sodium leh thau chhe chi (saturated fats) a pai mang lo a ni.

Vitamin C a pai tam a, antioxidants chak tak a ni a, taksa venghimtu khâwl a ti chak thei a. Tlâng hrilêng leh natna hrang hrang neih theihna a ti tlem a. Vitamin A a pai a, hmai leh samah a hnawih mai theih a, arngêng tan pawh a ţha a ni.

Tomato hi huat (allergic) ve theih a ni a, fanghma nen ei pawlhin pum nuam lo a siam theia hriat a ni a. Tomato tê chi hian citric acid a pai tam a, pumpui lâwng leh pân nei tan ei tam loh a ţha a. Tomato hrim hrimah hian rannung thahna hlo (pesticides) a chambang tam bika hriat a ni a. Hei vang hian rannung thahna hloa sawngbawl loh, organic tomato ngei ei ila a him ber âwm e.

Tomato hi poor man's apple tih a ni ve a, apple tluka ţha, man tlawm zawk a nih vang a ni ber ang chu. Tomato hi thei leh thlai anga chhal theih a ni ve ve a, thlai rah angin kan en ber âwm e. A nihna takah chuan apple aiin a hrisel zawk maithei a ni.

Covid-19 do lêt nan kan taksa venghimtu tih chak a pawimawh tih kan sawi zing tawh a, a chhânna pakhat chu tomato hi a ni ngei ang. Tomato hian vitamin C, vitamin A leh iron a pai ţha hle a, hengte hi taksa venghimtu khâwl ti chak thei vek a ni. Antioxidants pakhat lycopene a pai a, vitamin E leh B-ho a pai a, zinc a pai a, lutein-zeazanthin a pai a. Tomato hrim hrim ţhatna hi sawi tur a tam a, sawi uar leh lutuk a awm thei lo hial ang.

Kan naupan laiin CCR hla, Have You Ever Seen The Rain hla thu inţanna 'Someone told me long ago' tih lai hi ţhenkhatin 'Tomato i ei duh em, a nu' tiin an kailek a, sak uan a hlawh ve ţhin hle. Aa Gale Lag Jaa film hi kan naupan laiin kan en ţhin a, Shashi Kapoor, Sharmila Tagore leh Shatrughan Sinha channa a ni a, love story thinlung khawih tak a ni. Tunlai hian a Mizo ţawnga lehlin local TV-ah an chhuah fo a, a film awmzia pawh kan hriat chian phah ta a. Kan en lai khan vai ţawng thiam lo mah ila, an thu sawi te kha kan lo ngaihruat thiam ve vek tho mai.


Kan naupan laiin luiah nghakuai chiah leh chakai khawrhin kan kal nasa ţhin a, 'Tera Mujhse Hai Pehle Ka Naata Koi' tih lai hi uar takin 'Tera mawza sen a dum pawl a vâng zâwnga ţial' tiin lui dung thangkhawk rum rumin kan zai ţhin. Khang hun laite kha a ngaihawm ta hle mai. Tunlai angin naupang intihhlima a awm ve lo; mahse, tunlai naupangte kan hlêp nasa hlein ka hria. Lui dunga sekhupthur ei tuizia te, ţangţial leh perhpawng sa tuizia te, saihmarthur mawng thur tuizia te, sawi tur a va tam êm! Hengte hi ţhangtharte chuan an hre ve phâk lo a ni.

We had joy, we had fun
We had seasons in the sun
But the hills that we climbed
Were just seasons out of time

But the wine and the song
Like the seasons have all gone

Kan ti tawh mai ang chu.

Dr Lalkhawngaihsanga
GILEAD THINGHNAI

Thu thar leh bengvar thlak tak tak i hriat zel duh chuan Blog minlo share sak la, min lo subcribes ve ngei dawnnia. Enjoy. 

Post a Comment

0 Comments